Notitieblok door Piet Dorenbosch
achterkant vel A09 Bevolkings-, beroeps-, haard-, volkstellingen
pag 35 Hoewel deze aanleg [n.l. van de bevolkingsregisters] van
staatswege pas op 17 april 1887 werd voorgeschreven, werden in de
meeste Noordbrabantse gemeenten reeds bevolkingsregisters aangelegd
in het tweede kwart van de vorige eeuw
……..de in 1805 ingevoerde patentregisters, waaruit men een deel
aan de beroepsstructeur der bevolking kan opmaken. Geestelijken
militaire, ambtenaren en landbouwers werden namelijk in deze
registers niet vermeld,…… Bij de uitslagen der volkstellingen
van 1849 en 1859 werden naast de uitslagen van de provinciale beroeps-
tellingen ook die van de Bossche en Bredase beroepelingen
gepubliceerd en bij de uitslagen der Provinciale beroepstellingen
van 1889 en 1899 ook die van de andere gemeenten met meer dan 5000
inwoners. De eerste beroepstelling, waarvan alle gemeentelijke uitslagen
gepubliceerd werden, vond echter pas plaats in 1909
pag 36. In 1832 gingen trouwens reeds de eerste Kadastrale
taxatieresultaten gelden, waaruit men de verdeling van de grond, die een
deel van het vermogen uitmaakt en een deel en het inkomen bepaalt,
beter opmaken dan uit de in 1807 afgeschafte verpondings-
registers. De volledige bewaarde taxatieresultaten berusten namelijk
op vrij nauwkeurige opmetingen volgens het metrieke stelsel terwijl de
oppervlakte opgaven in de lang niet alle bewaard gebleven verpondingsregisters
doorgaans op ruwe schattingen en plaatselijke en regionale maten berusten
A10 Bevolkings- Beroepstellingen
haardtellingen volkstellingen
Br H XIV no 3, mei-juni ’62
pag 61 FW. Smulders: Naschrift (op “Over Hilvarenbeek
en Diessen)
Het boek van Cuvelier over de haardtellingen moet men
zeer kritisch gebruiken. Het is met de betaamde Franse
slag geschreven; de tellingen zijn niet alle op dezelfde
wijze tot stand gekomen. [J. Cuselier: Les Dé nobrements de Foyers en Brabant]
Br H XVII – nr 2 mrt-apr 1965
J. A. ten Cate: onderzoekingsmogelijkheden naar de sociaal-
economische ontwikkeling op het gebied der provincie Noord-Brabant.
pag 33 De oudste bewaarde algemeen Brabantse statistiek is, voor zover
mij bekend, het resultaat na een volwassenentelling, die in 1374 in het
hertogdom werd gehouden om een hoofdgeld te kunnen heffen ter vermindering
van de schade, die drie jaar tevoren door de bij Baesweiler geleden
Brabantse nederlaag werd berokkend. Dit resultaat werd namelijk
gepubliceerd met de uitkomsten van de tussen 1437 en 1526 gehouden
Brabantse haardentellingen.
4) J. Cuvelier, Les dé nombrements de foyers en Brabant (Brussel, 1912)
Na 1526 duurde het echter tot 1795, eer een algemene volkstelling werd
gehouden [n.l. in Noord-Brabant]
pg 34 ….. sedert 1816 het het bestuur der provincie Noord-Brabant dan ook lijsten
aanleggen, waarop niet alleen de aantallen geborenen en overledenen in de verschillende
Noordbrabantse gemeenten werden geregistreerd, maar ook de aantallen gevestigden
en vertrokkenen 8)
8) Rijksarchief in Boord-Braant, archief der provinciale griffie, inventaris
nummers 1851 en 1852 en provinciale verslagen van Noor-Brabant over
1852-1918 zie St Willibrord V en vervolgens ommezijde
Transcriptie en redigeren: Sept 2024 Hans Mestrum m.b.v. Transkribus
