Notitieblok door Piet Dorenbosch
achterkant vel B32
p 58 Carnoy geeft voor de in een Waals kleed gestoken germaanse plaatsnaam
Jamoigne de geconstrueerde vorm Gamundias, volgens hem een latinise-
ring van een Germaans gamantha “monding, samenvloeiing van twee
wateren”, welke laatste betekenis in overeenstemming is met de aardrijkskundige
ligging van de plaats
In het oergermaans droeg het prefix ga- de klemtoon, welk verschijnsel
in latere tijd verloren is gegaan, zodat hiervan in onze taal geen sporen meer
voorhanden zijn……
Nu is het merkwaardig dat Carnoy nog een toponiem Jambes vermeldt
waarvoor hij een oorspronkelijk gámeda (klemton op de eerste lettergreep)
geeft. Hij zegt dat een dergelijke beklemtoning een Latijnse grondvorm
uitsluit en slechts door de Keltische woorden verklaard kan worden. Hij veronderstelt p59
een contaminatie tussen de Keltische woorden cóndate en gamba, beide
betekenend “confluent”. Jambes is gelegen aan de samevloeiing van
Sambre en Maas 15)
15) A. Carnoy, Origines de noms des communes de Belgique….. 1948,…..
alsmet A Carnoy, De taal der Plaatsnamen in: Inleiding tot de
Studie van de Vlaamsche Plaatsnamen I (Nomina Geographica Flandrica,
Studiën II, 1) s- Gravenhage 1929)…..
Doch hoe dit alles ook zij: het is zeer verleidelijk om (gezien de grote
overeenkomst in vorm met de buitenlandse voorbeelden) voor Gemonde
een betekenis “monding” aan te nemen. Te verklaren blijft dan nog om
welke reden (of wellicht: door welke beïnvloeding) het collectief-
prefix ga- in deze naam als gai- verschijnt……
B33 Gemonde
p.59 Teneinde de tussen 698/99 en heden voorkomende vormen van de naam
Gemonde niet te verontachtzamen, vermeld ik volledigheidshalve, dat
deze naam, volgens door Ferd. Smulders verrichte opzoekingen, o. a. in het
Bosch Protokol van 1382- 1387 (Den Bosch R1177) afwisselend wordt
vermeld als Ghemonden……, en als Ghemonde….. In het Pastoorstrouw-
boek van Schijndel — 13 Aug 1775 geemonde. Met dit laatste voorbeeld is in
overeerstemming de vorm Gheemonden– in het uit 1430 daterende
Registrum Beneficiorum van het Landdekenaat Hilvarenbeek……..
Voorts kan nog medegedeeld worden dat Roermond in 1130 Ruregemunde
heefte 16)……
16)….. Ik citeer naar Van den Bergh, Beekmans en Moerman,
Handboek der Middelned. Geographie- – 1949–
Ik herinner na dit alles nog even aan de reeds vermelde aarzelende poging
van Wampach, om voor Datmunda een plaatsnaam Gmünd ten berde
te brengen, bijv. Gmünd bij Ober- en Unter- Eisenbach–
Zonder meer zou ik niet durven te beslissen waar we bij Gemonde die
monding hebben te zoeken, gezien de belangrijke wijzigingen die de water-
staatkundige toestanden in de loop der eeuwen ondergingen. Het schijnt
mij toe, dat het de voormalige uitmonding is van een beek in de Dommel
hetgeen inhoudt dat het dorp Gemonde (thans op enige afstand ten oosten
p60 van de Dommel liggend; ) oorspronkelijk aan de Dommel gelegen moet
hebben [op de oostlijke oever van de Dommel in 1950 een cultusplaats teruggevonden]
Het is mogelijk dat Willibrord op een of meer van de in 698 /99 door hem te
Ruimel, Gemonde en Teede verworven bezittingen een kerkje heeft
gesticht- – –
z.o.z
Transcriptie en redigeren: november 2024 Hans Mestrum m.b.v. Transkribus
